اثر این همه شامپو واقعی است؟
اثر این همه شامپو واقعی است؟
مصاحبه اختصاصی تبیان با دکتر سعید کشاورز، متخصص پوست و مو (1)
این روزها اکثر افراد با مشکلی در پوست یا موهای شان مواجه هستند. ما هم سعی کردیم با دکتر سعید کشاورز، متخصص پوست و مو در این زمینه گفتگویی داشته باشیم.
تبیان- آقای دکتر، به عنوان کسی که مراجعین بسیاری دارید و اعتبارتان به خصوص در مجامع پزشکی برای همه اثبات شده است، به نظر شما اساسی ترین مشکلات مراجعین در بخش پوست و مو چیست؟
شایع ترین مشکلات را در چند بخش می توان عنوان کرد که بیش از نود درصد مراجعین با آن ها درگیر هستند؛ این موارد شامل ریزش مو، موهای زائد، آکنه و جوش های بدن، لک ها و تیرگی های پوست و اگزما می باشد. این چند موضوع بیشترین مراجعات ما را تشکیل می دهند.
تبیان- در مورد شامپوها که هر روز نوع جدیدی از آن ها به بازار می آید ، به عنوان مثال شامپوی مخصوص موهای چرب، شامپوی ویتامینه، گیاهی، با مصرف روزانه ، انرژیک و ... توضیح دهید؟
اصلی ترین کاری که شامپو برای ما انجام می دهد، شویندگی است. پس تاثیر مناسب شامپو این است که چربی ، گرد و غبار و پوسته های سر را به خوبی بشوید و موها را تمیز کند.
اثر مضری که شامپو می تواند داشته باشد این است که موها را خشک یا شکننده کند و باعث ریزش مو و موخوره گردد.
جز این موارد، سایر بحث ها علمی نیست؛ مثلا اینکه شامپویی باعث رویش مو می شود اصلا چنین چیزی وجود ندارد؛ یا مثلا شامپویی که به مو مواد معدنی و پروتئین می رساند، این یک دروغ است، چون مو جسمی مرده است. رسیدن پروتئین به جسم مرده هیچ اثری ندارد. مو نه عصب دارد و نه خون رسانی.
شامپوی خوب شامپویی است که موهای سر را بدون ایجاد خشکی و شکنندگی
و موخوره تمیز کند
البته شامپوی خوب و بد داریم، اما به این معنا نیست که شامپو خون رسانی می کند و به مو مواد غذایی می رساند. این ها در علم پزشکی معنایی ندارد.
تبیان- مگر ریشه ی مو زنده نیست؟
چرا ریشه ی مو زنده است، اما در ذهن عامه ی مردم یک سوء تفاهمی در این باره وجود دارد. وقتی از ریشه ی مو صحبت می کنیم، ناخودآگاه آن را با ریشه ی درخت مقایسه می کنند و فکر می کنند ته مویی که کنده می شود، ریشه است. این ریشه نیست، بلکه ریشه ی مو شکلی شبیه یک فنجان دارد که در واقع مو داخل آن قرار می گیرد.
بنابراین معنا ندارد که بگوییم شامپو، عامل تغذیه ی ریشه ی مو می باشد. بعضی از شامپوها باعث تسریع جریان خون در پوست سرمی شوند، ولی واقعا حکم دارو را ندارند.
شامپوی خوب شامپویی است که موهای سر را بدون ایجاد خشکی و شکنندگی و موخوره تمیز کند. در عین حال بهتر است همیشه از یک نوع شامپو استفاده کنیم.
میزان شستشوی سر هم به میزان تعریق فرد، چربی سر، مجاورت با آفتاب ، استرس، نوع فصل و خیلی عوامل دیگر بستگی دارد. ممکن است به فردی توصیه کنیم هفته ای یک بار سرش را بشوید، ولی به دیگری بگوییم روزی دو بار این کار را انجام دهد، زیرا مثلا موهای سر یک نفر خیلی چرب است، خیلی عرق می کند یا کارش طوری است که زیاد در مجاورت آفتاب قرار می گیرد. این ها کاملا در بهداشت مو موثرند.
تبیان- آخرین مدل این تنوع، شامپوی رفع سفیدی موی سر است که ظاهرا چند وقتی است به بازار آمده. این مطلب از لحاظ پزشکی صحت دارد؟
این مطلب به هیچ وجه علمی نیست. در ریشه ی مو یک سری سلول های رنگدانه ساز وجود دارند که عامل ایجاد رنگ موی سرهستند. وقتی این سلول ها بمیرند، دیگر رنگی به مو نمی دهند، یعنی مو سفید می شود. حتی درمان دارویی رفع سفیدی مو، درمان فوق العاده سختی است.
اصلا بحث شامپوی ایرانی و خارجی و گران و ارزان نیست. ممکن است شخصی هنوز از همان شامپوهای قدیمی تخم مرغی استفاده کند و کاملا هم راضی باشد. تشخیص این موضوع به تجربه خود فرد بستگی دارد.
تبیان- معیار انتخاب یک شامپوی مناسب برای هر فرد چیست؟
این است که سر را تمیز و موها را براق کند. باعث ایجاد پوسته ، شوره و خارش در سر نشود. موخوره و خشکی و شکنندگی مو ایجاد نکند.
تبیان- یعنی نحوه و نوع استفاده از شامپو می تواند در ریزش مو موثر باشد؟
ریزش مو خیلی وابسته به شامپو نیست. اگر شامپو بخواهد باعث ریزش مو شود، در حقیقت قبل از آن موخوره و خشکی مو باعث ریزش مو شده است. اگر شما شامپویی استفاده کردید و به موهای تان دست زدید و دیدید که خشک شده است، طبیعتا ریزش مو پیدا خواهید کرد.
تبیان- در مورد شوره سر هم اگر امکان دارد توضیح دهید؟
شوره سر همان سلول هایی است که در کف سر ساخته می شوند و به سطح مو می آیند.
شوره به صورت عادی در همه ی افراد وجود دارد و با شستشوی سر از بین می رود. در واقع شوره سر یک روند طبیعی است که در بعضی افراد تبدیل به بیماری می شود، یعنی یا رشد این سلول ها زیاد می شود و یا چربی سر افزایش پیدا می کند و یا یک نوع قارچ یا حساسیت پوستی است.
افزایش سلول ها یا چربی کف سر و یا ایجاد قارچ یا حساسیت پوستی به عوامل زیادی بستگی دارد؛ مثل عصبی شدن، عرق کردن زیاد، مصرف بعضی غذاهای محرک (مثل فلفل، ادویه، بادمجان)، نوع شامپو و حتی تغییرات هورمونی داخل بدن مثل هورمون های تیروئیدی یا جنسی. این ها دلایلی است که می توانند در مراحلی شوره را کم یا زیاد کنند.
بنابراین شوره ی سر در میزان کم طبیعی است، اما وقتی خیلی زیاد می شود ، تبدیل به یک مشکل می گردد.
تبیان- به نظر شما شامپوی ضد شوره چه نقشی می تواند در جلوگیری از این پدیده ایفا کند؟
در مورد شوره ی سر استفاده از شامپوی مناسب کاملا موثر است، زیرا همانطور که در بالا گفتم نوع شامپو در ایجاد شوره موثر است.
شامپوهای ضد شوره راه خوبی برای درمان شوره هستند، البته مثل همه ی درمان ها موقتی اند، یعنی فقط زمانی که شوره دارید، می توانید از آنها استفاده کنید.
خیلی از این شامپوها اثر ضد قارچ دارند، یعنی قارچ های سر را کم می کنند، بعضی ها چربی سر را می گیرند و برخی از آنها ضد حساسیت هستند، یا مخلوطی از این اثرها.
یک نکته ی کلی یادتان باشد و این که شما باید خودتان ببینید وضعیت موهایتان چگونه است. اگر موهای شما چرب است، باید شامپویی را استفاده کنید که خشک کننده است، یا اگر موهای خشکی دارید، از شامپوی نرم کننده استفاده کنید. اگر موهای تان شوره داشت، می بایست از شامپوی ضد شوره استفاده کنید، در واقع شامپوی ضد شوره مثل شامپوی مخصوص موهای چرب است، ولی با قدرت اثرگذاری بیشتر.
اگر بخواهیم شامپوها را از ضعیف به قوی درجه بندی کنیم شامپوی ضعیف ضعیف شامل شامپوی بچه و روزانه است، بعد شامپوهای موهای خشک، بعد شامپوی موهای معمولی، بعد شامپوی موهای چرب و بعد شامپوی ضد شوره.
برای همین توصیه می شود شامپوی ضد شوره را زیاد استفاده نکنید، چون خیلی قوی است.
بهتر است همیشه از یک نوع شامپو استفاده کنیم
تبیان- در مورد شامپوهای گیاهی توضیح دهید. آیا گیاهی بودن یک شامپو، یک مزیت محسوب می شود؟
کلا در کرم ها و شامپوها و حتی اخیرا در مورد غذاها روی این مطلب به شدت تاکید می شود. این مطلب خیلی بیش از حد بزرگ نمایی شده است. صرفا نمی توانیم بگوییم که یک محصول اگر گیاهی است خوب است و اگر شیمیایی است، بد.
اما بعضی از گیاهان خاصیت دارویی دارند؛ مثلا سیر ریشه ی مو را برای رشد تحریک می کند. حنا و سدر هم ساقه ی مو را تقویت می کنند.
حتی در مواردی برخی گیاهان به طور موضعی استفاده می شوند، مثل رزماری که به رویش مو کمک می کند.
بنابراین شامپوها و داروهای گیاهی هم می توانند در رشد مو موثر باشند، اما به طور مطلق نمی توان گفت که یک ترکیب به صرف گیاهی بودن، از یک ترکیب شیمیایی بهتر است
شناسایی نوع پوست
چه نوع پوستی دارید؟
پوست و ریز و درشتهای روی آن همیشه برای ما مهم بوده است، دغدغهای که گاهی تا ساعتها ذهنمان را به خود مشغول می کند. این که چطور این پوست پرچین و جوش را به آینه تبدیل کنیم.
جلوی آینه ایستادی، جوش بزرگی روی دماغت توی ذوق می زند، بقیه ی جاها هم دست کمی از آن ندارد، پر از چروک، پر از دانههای سیاهی که... . بیچاره آن کسی که این صورت قرار است آینهاش باشد!
"پوستش مثل آینه است"، این روزها شده است یک آرزو، دود و دمی که به ریههایمان رحم نمی کنند، مطمئنا با ظاهریترین عضو ما یعنی پوست هم مهربان نیستند.
علاوه بر آن بعضی وقتها یادمان می رود که همانطوری که قلب و ریه ، کلیه مان ممکن است مریض شود، پوست بدنمان هم از آسیب دور نیست. اگر تا حالا یادتان رفته بود که این جدار رویی را جدی بگیرید، حالا وقتش است که تغییر عقیده بدهید.
از پوست کرگدن تا برگ گل
صیغه ی تنوع، شامل پوست هم شده، پوستها هم یک جور نیستند. البته اینجا دیگر این تنوع ربطی به انتخاب شما ندارد، چون قبلاً جنسِ چه خوب چه بد، نصیبتان شده و چارهای ندارید، مگر این که با آن کنار بیایید.
پوست خشک: به طور معمول مقداری از آب بدن از طریق پوست تبخیر می شود. حالا اگر سرعت تبخیر آب در پوست بیشتر از حد طبیعی باشد و پوست نتواند آب بدن را به مدت طولانی در خود نگه دارد، به علت کمبود آب و چربی در سطح پوست، پوست خشک می شود.
این نوع پوست، خشک ، زبر و نسبتاً خشن است و نرمی و لطافت لازم را ندارد و منافذ پوست بسیار کوچک است. این نوع پوست، مستعد چین و چروک است. خیلیها به طور ژنتیکی پوست خشک دارند.
ولی ممکن است در اثر بادهای خشک، تابش مداوم آفتاب و... نیز پوست خشک شود. در زمستان این نوع پوست، خشکتر می شود و خارش پیدا می کند.
پوست چرب: افرادی که این نوع پوست را دارند، غدد چربیشان بیش از حد فعال است. البته داشتن پوست چرب به دلایلی خوب هم هست، چرا که باعث حفظ رطوبت پوست و صافتر به نظر رسیدن آن می شود، ولی یک مشکل خیلی بد هم دارد: جوش.
حداکثر ترشح چربی پوست، در سنین 16 تا 50 سالگی است. منافذ پوست در این نوع اغلب بزرگ است. پوست براق است و زیاد جوش می زند. (چون گرد و غبار و آْلودگی راحتتر از طریق این منافذ بزرگ به پوست نفوذ می کند.)
پوست مختلط: این نوع پوست مخلوطی از دو نوع قبلی است. قسمتهای مرکزی صورت (بینی، پیشانی و چانه) چرب و قسمتهای محیطی (اطراف پیشانی، دور چشمها و گونهها) خشک است. این مورد برای اکثر ما صدق می کند، چرا که غدد چربی قسمتهای مرکزی بیشتر فعالاند و فقط وقتی غیرطبیعی می شود که قسمتهای مرکزی جوش بزنند(زیاد چرب شوند) یا قسمتهای محیطی پوسته پوسته شوند .
برای این نوع پوست بهتر است برای قسمتهای چرب، فرآوردههای مخصوص پوست چرب و برای قسمتهای خشک، فرآوردههای مخصوص آن را استفاده کنید.
پوست معمولی: این پوست نه چرب است و نه خشک. بیشتر در سنین بلوغ دیده می شود. منافذ پوست قابل رؤیت، اما طبیعیاند و به ندرت جوش می زند.
پوست حساس: خیلی راحت تحریک می شود و خارش، سوزش، قرمزی و ساییدگی پیدا می کند.
برای اینکه بدانید چه نوع پوستی دارید؟
- حداقل 4 ساعت بعد از شست و شوی پوست خود، یک تکه کاغذ را بر روی پوست پیشانی، گونه و چانه ی خود بکشید.
- اگر روی کاغذ لکههای روغنی بزرگی دیدید، پوست شما چرب است.
- اگر لکهها کم بودند، پوست شما معمولی است.
- اگر کاغذ به سختی روی پوست شما حرکت کرد و هیچ گونه لکه ی چربیای روی آن نبود، پوست شما خشک است.
- پوست مختلط را هم که خودتان می توانید حدس بزنید؛ وقتی روی بینی و چانه می کشید چرب است، ولی روی گونهها هیچ اثری از چربی نیست.
خانمهای محترم! حتماً خودتان می دانید که نباید هیچ نوعی از کرم یا لوازم آرایشی روی پوستتان باقی بماند!
کارهایی که باید انجام دهید:
- نوشیدن آب زیاد یکی از بهترین راههای دفع سموم بدن و سالم نگه داشتن پوست است، پس حداقل روزی 6 تا 10 لیوان آب بنوشید.
- رژیم غذایی مناسب باعث حفظ سلامت پوستتان می شود. میوه و سبزیجات را فراموش نکنید.
- سیگار نکشید، چرا که با از بین بردن ویتامین C بدن، سبب تخریب پوست می شود.
- با ورزش پوستتان را شاداب و با طراوت کنید، چون در هنگام ورزش، جریان خون به سمت پوست افزایش یافته و اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به پوست می رسد.
- استرس و اضطراب نداشته باشید (بله، کار سختی است ولی سعیتان را بکنید)، چون در اثر استرس ،اختلال هورمونی باعث صدمه به پوستتان می شود.
- خواب کافی باعث استراحت و بازسازی پوستتان می شود. 6 تا 8 ساعت خواب را در شبانه روز فراموش نکنید.
- استفاده از کرمهای ضد آفتاب با تنظیم رنگدانههای پوستی و جلوگیری از تابش مستقیم اشعه ی فرابنفش خورشید به پوست، باعث جلوگیری از کدورت، تیرگی و پیری زودرس پوست می شود.
- حتما از لوازم بهداشتی و آرایشی استاندارد استفاده کنید، یادتان نرود حتماً آرایش صورت را پاک کنید، بعد بخوابید. (راستی به تاریخ انقضای مواد آرایشی ـ بهداشتی هم توجه کنید.)
- پرهیز از هوای آلوده! استفاده از عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب، بهترین راه جلوگیری از ایجاد چین و چروک دور چشم هستند.
- مصرف کرمهای مرطوبکننده به ویژه بعد از حمام یا شستوشوی پوست با آب و صابون، برای حفظ شادابی پوست بسیار مفید است.
- خستگی و کار زیاد، به علاوه استفاده ی خودسرانه و نابهجای برخی داروها، موجب آسیب پوست و بروز چروک و پیری زودرس می شود.
- شستوشو با آب و صابون مفید است، اما این کار را زیاد انجام ندهید. اگر به خاطر مسائل شغلی مجبورید که این کار را انجام دهید، از صابونهای با PH خنثی استفاده کنید.
- سعی کنید پوستتان خشک نماند، چون به محرکهای خارجی حساس می شود.
خشکی پوست در فصل سرما
خشکی پوست در فصل سرما
--------------------------------------------------------------------------------
در فصول سرد سال، باید بیشتر مراقب پوست خود باشید. هوای سرد باعث خشکی پوست می شود. خشکی پوست می تواند باعث چین و چروک پوست شود.
--------------------------------------------------------------------------------
علائم خشکی پوست
قرمزی
سفتی پوست
از دست دادن آب پوست
پوسته پوسته شدن
ترک خوردن پوست
خونریزی پوست
علت خشکی پوست
به طور کلی، پوست در فصل سرما خشک می شود. در سرما، درجه حرارت و میزان رطوبت هوا کم می شود و باعث خشکی پوست می گردد.
افراد در معرض خشکی پوست
در افراد مسن، افرادی که در مناطق خشک و کم رطوبت زندگی می کنند و افرادی که دائما دوش می گیرند، خشکی پوست بیشتر است.
عوارض خشکی پوست
- در افراد مبتلا به اگزما، خشکی پوست شدید می تواند منجر به فعال شدن این بیماری شود و باعث قرمزی، ترک خوردگی و التهاب پوست گردد.
- خشکی شدید پوست نیز می تواند منجر به خونریزی و عفونت نیز گردد.
در برخی مواقع، خشکی پوست آنقدر شدید می شود که موجب قرمزی و خارش پوست می شود. در این مورد برای درمان باید از لوسیون های هیدروکورتیزون تحت نظر پزشک استفاده کنید
- اگر خشکی باعث ترک خوردگی پوست گردد، پزشک ممکن است پانسمان های مرطوب با خواص قابض را برای شما تجویز کند. با این کار، ترشحات خارج شده از پوست کم می شود و از عفونت نیز جلوگیری می شود.
درمان خشکی پوست
از دئودورانت ها و پاک کننده های آنتی باکتریال دوری کنید.
مقدار زیادی آب بنوشید تا آب بدن و پوست از دست نرود.
هنگامی که می خواهید لباس هایتان را بشویید، از مواد پاک کننده ای که فاقد عطر و رنگ هستند، استفاده کنید تا موجب خشکی و حساسیت پوست نشوند.
هوای داخل خانه را گرم نگه دارید.
با استفاده از دستگاه بخور که موجب افزایش رطوبت هوا می شود، می توانید از خشکی پوست جلوگیری کنید.
خشکی پوست و مرطوب کننده ها
مرطوب کننده ها موجب نگه داری آب پوست می شوند.
شما می توانید از وسایل آرایشی دارای مرطوب کننده استفاده کنید.
بهتر است از پاک کننده ها و یا ژل ها و یا کرم های دارای رطوبت استفاده کنید.
خشکی پوست و روغن
اگر پوست شما بیش از حد خشک است، می توانید از روغن ها (مانند روغن بچه) در هنگامی که پوست مرطوب است، استفاده کنید.
پماد روغنی بسیار خوب است. برای همین می توانید از کرم های مخصوص شب استفاده کنید، چراکه آنها حاوی روغن می باشند.
روغن به عنوان محافظ در برابر سرما از پوستتان محافظت می کند.
روغن بسیار بهتر از مرطوب کننده می باشد و از تبخیر آب در پوست جلوگیر می کند.
خشکی پوست و انواع کرم ها
در انتخاب کرم ها دقت کنید، زیرا هر کرمی برای هر نوع پوستی مفید نیست.
روغن آواکادوو، روغن معدنی، روغن گل پامچال و یا روغن بادام خوب هستند.
روغن کره، بحث برانگیز است، زیرا می تواند منافذ پوست صورت را مسدود کند.
شما می توانید کرم هایی را انتخاب کنید که حاوی گلیسیرین، سوربیتول و آلفاهیدروکسی اسید باشند. این مواد، رطوبت را جذب پوستتان می کنند.
صورت خود را با پاک کننده های شیری که بدون الکل هستند و موجب آبرسانی به قسمت های عمیق پوست می شوند، پاک و تمیز کنید.
گلیسیرین و اسید هیالورونیک، آب را از هوا جذب می کنند. آنها بدون چربی می باشند.
مرطوب کننده هایی مانند: روغن بچه، روغن گیاهی، وازلین، لانولین و اسید استئاریک، روغن را در پوست می گذارند.
برای جلوگیری از خشکی پاشنه پا، آنها را با وازلین طبی چرب کنید. سپس با یک پوشش پلاستیکی بپوشانید (مثل کیسه فریزر) و جوراب بپوشید و بخوابید
خشکی پوست و خارش
پوست خشک می تواند موجب خارش پوست گردد.
برای جلوگیری از خارش، با آب ولرم حمام کنید، نه آب داغ.
خشکی پوست و صابون
از صابون های ملایمی که چربی به آنها اضافه شده است، استفاده کنید.
بهترین صابون، صابونی است که بعد از استفاده از آن، پوست نرم شود و هرگز خشک و سفت نگردد.
خشکی پوست دست
پوست دستان نازک تر از پوست سایر مناطق بدن می باشد. علاوه بر آن، پوست دست دارای مقدار کمی غده چربی می باشد. بنابراین مشکل است که رطوبت را در دستانتان حفظ کرده و از خشکی دست بکاهید.
دستکش گرم، دستتان کنید.
دستکش های مرطوب باعث خشکی، زخم و اگزما می شوند.
وقتی از خواب بلند می شوید، وفتی می خواهید بخوابید و هر زمان دیگر، دستان خود را با یک کرم مرطوب کننده دارای گلیسیرین چرب کنید.
خشکی پوست پاشنه پا
در زمستان، پاشنه پا خشک می شود و گاهی هم ترک می خورد. پینه پا می تواند مشکل را دو برابر کند.
در برخی موارد، خشکی و ترک پا موجب عفونت می شود و راه رفتن را سخت می کند.
برای جلوگیری از خشکی پاشنه پا، آنها را با وازلین طبی چرب کنید. سپس با یک پوشش پلاستیکی بپوشانید (مثل کیسه فریزر) و جوراب بپوشید و بخوابید. بعد از سه شب که به این ترتیب عمل کردید، مطمئن باشید که پاشنه پایتان دیگر خشک نخواهد بود.
خشکی پوست و حمام کردن
با آب داغ، حمام نکنید. آب داغ باعث از بین رفتن چربی های پوست می شود و باعث خشکی پوست می گردد.
پس بهتر است خود را با آب ولرم بشویید و مدت زمان کمی در حمام باشید (15 دقیقه یا کمتر).
بعد از حمام کردن، پوست خود را خوب خشک کنید تا تمام رطوبت از پوستتان خارج نشود. بلافاصله بعد از آن، پوست خود را با استفاده از یک کرم، مرطوب کنید تا باعث شوید تا رطوبت در سطح سلول ها باقی بماند.
خشکی پوست و پارچه ها
پارچه هایی نظیر کتان و ابریشم، به پوست اجازه تنفس کردن می دهند. اما پارچه های پشمی (هرچند از جنس خوب)، موجب آزار دادن پوست خشک می شوند.
تغییر رنگ پوست ؟
دلایل تغییر رنگ پوست
تغییرات رنگ پوست باعث ایجاد مشکلات روحی و اجتماعی در افراد می شود، به خصوص در کسانی که به دلیل نوع شغل خود، تماس چهره به چهره و مستمر با دیگران دارند که می تواند موجب افسردگی یا تاثیر گذاری بر فعالیت فرد شود. از این رو شناخت علل این اختلالات رنگدانه ای و درمان صحیح آنها بسیار مهم است و گاه درمان های ناصحیح می تواند مشکل بیمار را زیادتر کند.
درمان بیمار بایستی با توجه به علت بیماری ،شدت بیماری، شغل، شرایط اجتماعی و محیطی بیمار انجام شود.
از طرف دیگر بایستی بیمار اطلاعات صحیحی از بیماری خود، روش درمان، طول مدت درمان و مراقبت های بعدی داشته باشد.
تغییرات رنگ پوست
تغییرات رنگ پوست به دو صورت است :
- پر رنگی یا لک تیره ی صورت
- کم رنگی یا سفید شدن صورت
در لک های تیره ی پوست افزایش در پیگمان ملانین یا افزایش سلول های رنگدانه ساز دیده می شود .
عوامل مختلفی می توانند روی میزان و کیفیت رنگدانه ها و سلول های رنگدانه ساز تاثیر گذاشته و باعث تغییر رنگ پوست و ایجاد لک های تیره ی صورت شوند که عبارتند از : بیماری ها و اختلالات ارثی و ژنتیکی، بیماری های سوخت و ساز سلولی، بیماری های هورمونی، بیماری های التهابی، عفونت های موضعی پوست، عوامل شیمیایی، داروها، علل تغذیه ای شامل کمبود ویتامین ها و سوء تغذیه و بالاخره بدخیمی های پوستی.
رنگ طبیعی پوست
رنگ طبیعی پوست به سه عامل هموگلوبین ،کاروتنوئید و پیگمان ملانین بستگی دارد.
ملانین (MELANIN)ماده ای است که توسط سلول هایی به نام ملانوسیت (MELANOCYTES)در پوست تولید می شود (تصویر بالا).
عامل اصلی تعیین کننده ی رنگ پوست ملانین است و اختلافات نژادی و جغرافیایی در رنگ پوست، مربوط به این رنگدانه است. سیاه پوستان دارای ملانین بیشتری نسبت به سفید پوستان هستند.
همچنین ملانین به عنوان یک ضد آفتاب در بدن عمل کرده و در برابر اشعه ی ماورای بنفش خورشید از پوست حفاظت می کند.
مناطقی که تابش نور خورشید شدیدتر است، ملانوسیت ها، ملانین بیشتری تولید می کنند تا از آسیب های پوستی ناشی از آفتاب جلوگیری کند.
لک های تیره ی پوست، در اثر تجمع و ته نشین شدن مقدار زیادی ملانین در قسمتی از پوست به وجود می آیند.
تغییرات رنگ پوست در افراد به دو صورت است:
1- رنگ پوست ذاتی که عبارتست از میزانی از پیگمانتاسیون ملانین که به صورت ژنتیکی تعیین شده و در غیاب هرگونه تماس با نور خورشید یا تاثیرات دیگر وجود دارد.
2- رنگ پوست اکتسابی که به علت تماس با نور آفتاب یا هورمونال (همانند حاملگی ) به وجود می آید. در بعضی بیماری ها نیز مثل ملاسما (لک صورت) و آدیسون در اثر هر دو عامل، یعنی تداخل بین عوامل هورمونال و نور آفتاب به وجود می آید.
سلول های حاوی رنگدانه های پوست در نقاط مختلف بدن تراکم متفاوتی دارند، ولی بیشتر در صورت و ناحیه ی ژنیتال ( قسمت تناسلی) دیده شده و تعداد آنها در نقاط در معرض نور دو برابر نقاط پوشیده شده است.
عمل اصلی ملانین در انسان حفاظت از لایه های تحتانی پوست علیه نور خورشید و جذب سلول های تخریب شده است.
از طرف دیگر پررنگی یا سیاه بودن پوست ممکن است در مواردی مفید نباشد. مثلا سیاه پوستان 30 درصد بیشتر از سفید پوستان، گرما از آفتاب دریافت کرده و این گرما با تعریق بیشتر خنثی می شود، در حالی که در آب و هوای سرد ،پوست های روشن گرمای کمتری از طریق تابش از دست می دهند.
عیب دیگر پیگمانتاسیون یا پُر رنگی پوست ممانعت از ساخت ویتامین D در بدن است. به طوری که در نواحی فقیرنشین، اطفال سیاه پوست بیشتر از سفید ها مستعد به راشی تیسم یا کمبود ویتامین D هستند، البته با توجه به این واقعیت که در سیاه پوستان مقاومت بیشتری نسبت به مالاریا، بیماری های پارازیتی و بیماری های عفونی، علی رغم اشعه ی آفتاب شدید و سوء تغذیه وجود دارد، به نظر می رسد تیرگی پوست یک پدیده ی ثانوی در ازدیاد ذاتی ایمنی طبیعی در آنهاست .
فاکتورهای ژنتیکی، نقش اولیه و اصلی را در تعیین درجه ی رنگ طبیعی پوست و پاسخ به اشعه ی آفتاب بازی می کنند. اختلافات نژادی بیشتر در شکل رنگدانه ای پوست است .
در موقع تماس با نور آفتاب دو نوع تیرگی پوست در انسان اتفاق می افتد:
1- تیرگی فوری پوست که بیشتر در افراد سبزه بوجود می آید و موقتی است و همان گونه که به سرعت ایجاد می شود، به زودی هم ناپدید می شود.
2- افزایش تدریجی تیرگی پوست متعاقب قرمزی آن که 48 تا 72 ساعت پس از تماس با نور آفتاب وجود می آید.
بسته به واکنش پوست در برابر نور آفتاب، 6 نوع پوست وجود دارد:
- پوست نوع یک و دو؛ که مربوط به نژاد اروپایی است. این افراد پوست بسیار روشن و چشم های آبی دارند و در مقابل آفتاب به هیچ وجه برنزه نمی شوند و سوختگی پوست آنها سریع است.
- پوست نوع سوم و چهارم؛ که در افراد سبزه و آسیایی وجود دارد. این افراد در مقابل آفتاب برنزه می شوند و سوختگی پوست در آنها کم یا متوسط است.
- پوست نوع پنجم و ششم؛ که به طور عمیق پیگمانته(تیره) است و در افراد سیاه پوست وجود دارد. معمولا این گروه در مقابل آفتاب مقاوم هستند .